Panorama zondag, KRO- NCRV NPOklassiek 23 oktober 2022

Judith Sargentini is directeur van Artsen zonder Grenzen voor Nederland en kwam deze zomer met haar organisatie in actie wegens de schrijnende omstandigheden in het aanmeldcentrum in Ter Apel. Als Europarlementariër voor GroenLinks (2009-2019) hield ze zich ook al bezig met onder andere asiel en migratie. Sargentini is van huis uit historicus en ontwikkelde een liefde voor Afrika. Haar culturele landschap voert ons onder andere langs Afrikaanse schilderkunst, Russische opera en bijzondere beelden.

Panorama Zondag: het culturele landschap van Judith Sargentini

Kunstwerk 1: Prins Igor van Aleksandr Borodin

Prachtig, vindt ze het. De opera Prins Igor van Alexander Borodin. Met name het stuk van het vrouwenkoor dat je naar ‘binnen zuigt’, zoals de maagd van de Lorelei, waar aan de voet van de hoog oprijzende rotsmassa van de Lorelei, de waternimfen hun koninkrijk hadden. De rivier werd drukker en drukker bevaren, waardoor de nimfen hun koninkrijk verlieten. Maar een van hen bleef achter. Vaak zat ze bovenop de rots en zong ze betoverende melodieën. Schippers raakten ervan in de ban en verloren alle gevaren op de rivier uit het oog waardoor ze door verraderlijke maalstromen werden gegrepen en vergingen.

Voor Sargentini doet het verhaal haar denken aan Odysseus die met zijn schip langs de Sirenen, halfgodinnen uit de Griekse mythologie met het lichaam van een gier en het hoofd van een vrouw, moet varen en de oren van zijn bemanning volstopt met bijenwas om de roep te weerstaan. Dat gevoel krijgt ze bij dit specifieke stuk uit Prins Igor. Het is de enige opera van Borodin en hij stierf voordat hij het kon afmaken. Anderen hebben het afgemaakt na zijn dood in 1887.

foto: EPA/SRDJAN SUKI

Kunstwerk 2: ‘Brug over de Drina’ door Ivo Andric

Ivo Andric schreef het boek in 1946 en won in 1961 ook de Nobelprijs voor de Literatuur. Het verhaal draait om een brug in Visegrad, een stad in nu Bosnië en Herzegovina, die wordt gebouwd over de rivier de Drina. Het verhaal is dat van een Servische jongen, die halverwege de 17de eeuw door Ottomaanse bezetters van zijn land bij zijn moeder wordt weggehaald om te worden bekeerd tot de islam. Hij maakt carrière onder de Sultan, wordt grootvizier en is in die functie verantwoordelijk voor het bestuur van de Balkan. Daar laat hij in zijn geboortestad een brug bouwen over de rivier de Drina, die het christelijke Westen van het islamitische Oosten scheidt. Het is een verhaal over verzoening. Sargentini is gek op tweedehands boeken en vond dit exemplaar in een winkeltje in Gent. Het verhaal van het boek is indrukwekkend, maar nog frappanter is het voorwerp dat Sargentini erin vond en de boodschap, die erin was geschreven…

foto: Reisboek

Kunstwerk 3: Malevitsj, Cow and Fiddle

Als tiener zag Sargentini de werken van Malevitsj al hangen in het Stedelijk en ook later in New York, als gemeenteraadslid. Ze is bij een tentoonstelling geweest en toen dacht ze: die werken zijn uitgeleend door het Stedelijk aan New York komen nooit meer terug. Ook in Thessaloniki is ze bij een tentoonstelling geweest van Malevitsj. Het mooie van zijn werk is de ontwikkeling die je ziet, al is ze geen fan van het steeds extremer worden van het werk. Zo extreem dat het een zwart vierkant werd. Dat is niet echt haar stijl, het moet wel herkenbaar blijven. Ze geeft ook toe dat een verhaal achter een schilderij, achter kunst, haar raakt als politicus en historicus. In kunst zie je vaak zijn besluitvorming terug en waarom A op B volgt. Dat trekt Sargentini aan.

Kunstwerk 4: Idioot grote beelden

Sargentini is dol op idioot grote beelden. In Oslo heb je het Vigeland park, vol met allerlei beelden, van kinderen, mannen, vrouwen. Levensgroot. Als je heel slecht denkt, zeg je: fascistisch. Maar als je goed kijkt, is het gewoon de levensboom die je ziet, de cyclus. Het is zoals het leven gaat, mensen zijn er, ze sterven, kinderen blijven. Het is prachtig. Ander voorbeeld: Het station van Milaan, gebouwd door Mussolini. Het is toch mooi, ook daar is weer sprake van brutalisme. Weer die geschiedenis Sargentini zo aantrekt. Ze vindt het een historische sensatie. Ze zoekt de vakanties er ook op uit. Zo reisde ze een paar jaar geleden door Macedonië en Kosovo en zag ze een soort obelisk op een berg. De obelisk was ook nog niet af en je zag al afgebrokkelde stenen. Het was zo wanstaltig, maar ook zo mooi. Later bleek het ter ere te zijn van de UCK, de Albanese rebellen. Ze heeft er een tijdje naar gekeken. Sensationeel.