Judith Sargentini zorgde er eigenhandig voor dat Hongarije op het Europese strafbankje terechtkwam. Ze wordt in dat land, net als Jean-Claude Juncker, beledigend op posters afgebeeld. Straks neemt de Nederlandse politica van GroenLinks na tien jaar afscheid van het Europees Parlement.” Ik ben lange tijd actief geweest in Afrika voor verkiezingsobservaties. Wat nu allemaal in Hongarije gebeurt, dat heb ik nooit eerder gezien.”
Publié le 15 avril 2019 à 13h01 – Mis à jour le 15 avril 2019 à 16h05 Par Allan Kaval.
« Le Monde » a pu suivre la députée verte néerlandaise, célèbre pour sa défense de l’Etat de droit, qui termine son mandat entre frénésie des dernières semaines parlementaires et inquiétudes sur le devenir de l’Union.
Les
semaines bruxelloises de l’eurodéputée écologiste néerlandaise Judith
Sargentini commencent toujours à grande vitesse, dans un Thalys lancé
depuis Amsterdam à travers les étendues sans frontière
de la plaine de Flandre. « J’y lis le journal, je regarde par la fenêtre… C’est un peu mon seul moment de répit avant la tempête », confie-t-elle. Car dès qu’elle pose le pied sur le quai de la gare de Bruxelles-Midi, comme en ce lundi 1er avril
en fin de matinée, Mme Sargentini débute un marathon qui
durera jusqu’au jeudi soir suivant. Un quotidien fait de luttes
d’influences entre institutions européennes, de rapports de force et de
négociations serrées en commission, rythmé par des marches
rapides à travers le labyrinthe de moquettes bleues, tirant sur le
gris, du Parlement.
En signant en 2018 un rapport accablant
sur les violations de l’Etat de droit dans la Hongrie de Viktor Orban,
Judith Sargentini, alors peu connue dans son pays d’origine, a acquis
une notoriété qui s’étend désormais au-delà des façades vitrées du
quartier européen de Bruxelles. Le premier
ministre populiste et autoritaire au pouvoir à Budapest a fait de
l’eurodéputée de 45 ans l’une de ses bêtes noires. Mais après dix années
au Parlement, consacrées pour l’essentiel à la défense de l’Etat de
droit et aux questions migratoires, cette figure
des Verts européens, qui laisse à ses collègues les questions
environnementales, ne briguera pas de nouveau mandat. « Je n’aurais aucun problème à me faire réélire, ma lutte contre Orban m’a fait connaître, estime-t-elle. Mais j’ai envie de passer
à autre chose, il faut laisser la place à des esprits frais, à des regards nouveaux ! »
La
députée européenne Judith Sargentini dans le métro sur son chemin pour le Parlement Européen, le 1er avril.
LUCAS BARIOULET POUR « LE MONDE »
Rapports de force entre Etats-membres et Parlement
Pas question toutefois pour Mme Sargentini
de ralentir le rythme à l’approche de la fin de son mandat, et à
quelques semaines des élections européennes. Après une courte traversée
de Bruxelles en métro – « pour éviter les bouchons et parce que c’est quand même plus écologique que les voitures de fonction ! » – et
un bref repas avec ses collaborateurs à la cantine du Parlement,
l’eurodéputée, toujours habillée de vert dans l’exercice
de ses fonctions, élabore avec assistantes et conseillères le plan de
bataille des jours à venir. Au mur de son bureau, la « une » encadrée du
quotidien social-démocrate néerlandais De Volkskrant du
12 septembre 2018, souvenir d’une victoire qui commence
tout juste à jaunir. Elle y apparaît en photo dans l’hémicycle, émue au
milieu de ses collègues. Son rapport sur la Hongrie, ouvrant la voie à
des sanctions, vient alors d’être voté.
Autour
de la table, les rapports de force entre les Etats-membres, dont le
Conseil européen défend les intérêts, et le Parlement, censé représenter
tous les citoyens de l’Union, occupent une
bonne part de la conversation. Mme Sargentini est
négociatrice en chef d’un dossier sensible, pour lequel le Parlement et
le Conseil campent sur des positions diamétralement opposées : la
nomination, éminemment politique, d’un futur procureur européen,
qui sera chargé des enquêtes pour fraudes aux fonds de l’Union dans
vingt-deux pays membres de l’UE, adhérents à cette nouvelle instance.
La
députée européenne Judith Sargentini discute avec ses conseillers dans son bureau du Parlement Européen, le 1er avril.
LUCAS BARIOULET POUR « LE MONDE »
Nomination très politique à la tête du futur parquet européen
« La candidate que je défends, Laura
Codruta Kövesi, procureure générale de Roumanie, est une
figure de la lutte anticorruption dans son pays. Elle est la candidate
du Parlement européen : non seulement elle est compétente, mais sa
nomination serait un symbole fort face aux gouvernements
qui, à l’est de l’Europe, sont tentés de transiger avec l’Etat de
droit », explique Mme Sargentini. Le Conseil défend lui la candidature d’un Français, Jean-François Bohnert, procureur général de Reims.
« Elle a envoyé derrière les barreaux des gens qui avaient eux-mêmes détourné des fonds européens »
Début avril, Mme Kövesi a été placée quelques jours sous
contrôle judiciaire dans son pays, et interdite de quitter le territoire de la Roumanie. « Nous
y voyons la volonté de membres corrompus du gouvernement roumain
d’empêcher sa nomination car elle a envoyé derrière les barreaux des
gens qui avaient
eux-mêmes détourné des fonds européens », poursuit l’eurodéputée :
« Nous allons continuer à soutenir Laura Codruta Kövesi, sinon ce
serait se soumettre au chantage de la Roumanie. Paradoxalement, nous la
défendons contre son propre gouvernement. »
Bucarest
détient la présidence tournante du Conseil jusqu’à la mi-2019. Pour
tenter d’effriter la cohésion des Etats membres sur ce dossier,
l’eurodéputée écologiste détaille sa stratégie à son
équipe :
« D’abord, il faut parler avec notre représentation néerlandaise à
Bruxelles, car je comprends que le gouvernement des Pays-Bas pourrait en
définitive soutenir Kövesi. Il faut prendre langue avec les Finnois,
car ils mènent les négociations et sont plutôt
bien disposés. Enfin, il faut faire signe à nos collègues verts
luxembourgeois dans la maison : les Verts ont des ministres au
Luxembourg, ils peuvent peser sur la position de leur gouvernement. »
Dans le bureau de Mme Sargentini,
la politique européenne s’apparente à un jeu d’échecs en trois
dimensions, où entrent en ligne de compte les intérêts, tantôt
convergents, tantôt
opposés, des Etats-membres des différentes institutions de Bruxelles et
des partis politiques représentés au Parlement au sein de groupes
paneuropéens.
Directive « retour »
Une
fois le dossier du parquet européen traité, la partie se poursuit. Sur
un nouveau plateau. Pour sa deuxième réunion de la journée,
l’eurodéputée reçoit l’Italienne Maria Giovanna Manieri,
la conseillère du groupe des Verts européens sur les questions de
libertés publiques. C’est l’autre sujet d’expertise de Mme Sargentini. Vice-présidente de la commission des libertés civiles, de la justice et des affaires intérieures, plus connue
sous le sigle LIBE, elle y a obtenu d’être rapporteuse pour la refonte d’une directive baptisée « retour », censée
encadrer le renvoi dans leur pays d’origine de personnes déboutées du droit d’asile en territoire européen.
La
députée européenne Judith Sargentini discute avec une de ses
conseillère lors d’une séance à la commission des libertés civiles, de
la justice et des affaires intérieures (LIBE) au Parlement Européen à
Bruxelles, le 2 avril.
LUCAS BARIOULET POUR « LE MONDE »
Son but, en tant qu’eurodéputée des Verts partisane d’une politique migratoire« responsable mais conforme aux valeurs fondatrices de l’Union », est
d’en modifier certaines dispositions. Et pour cela, en tant que
rapporteuse, elle a besoin de construire,
article par article, alinéa par alinéa, une majorité avec les autres
groupes politiques représentés au sein de la commission LIBE. Chacun
dispose d’un « rapporteur fictif », avec qui elle peut négocier.
« Il faut comprendre les intérêts de chaque parlementaire »
Avec Mme Manieri
et sa propre conseillère politique, Nusrut Nisa Bahadur, l’eurodéputée
passe en revue le texte et identifie les compromis qui peuvent être
trouvés. « Il
faut comprendre les intérêts de chaque parlementaire, en fonction de
son groupe et de sa nationalité. Pour cela, il faut comprendre quelles
sont les lignes rouges des uns et des autres. Ils ne les dévoilent pas
eux-mêmes, c’est à nous de les trouver », résume
Mme Sargentini.
Judith
Sargentini discute dans l’ascenseur dans les locaux du Parlement Européen à Bruxelles.
LUCAS BARIOULET POUR « LE MONDE »
Entre relations personnelles tissées dans les murs du Parlement,
échanges de tuyaux dans la « bulle » bruxelloise, qui s’étend au-delà
des bâtiments officiels pour se prolonger en marge des divers événements
vespéraux organisés dans les représentations diplomatiques,
conversations furtives entre deux réunions et discussions techniques
par messages WhatsApp, Mme Bahadur, notamment, s’efforce de
dresser une cartographie complexe du champ de bataille législatif. Un
travail qui est à la base de toute négociation
et peut donner lieu, ponctuellement, à des convergences inattendues, y
compris avec des partis d’extrême droite, comme sur la directive
« retour ».
« Une
des dispositions pourrait obliger des pays qui se trouvent sur les
routes de migrations, comme l’Italie, à financer des détentions de
migrants, tandis qu’une autre directive proposée
par la Commission prévoit qu’un demandeur d’asile soit détenu le temps
de sa demande, explique Mme Sargentini. Cela
conduirait à la détention de très nombreuses personnes – et cela
coûterait très cher aux pays du sud de l’Europe. Sur ce
cas précis, on peut se mettre d’accord avec des partis comme la Ligue
(extrême droite italienne) pour amender une telle disposition, même si
nos visions globales du dossier sont antagonistes. »
Un travail de fourmi
Entre
deux réunions, Judith Sargentini a encore discuté de la directive
« retour » lors d’un déjeuner avec une délégation parlementaire de
l’OSCE (Organisation pour la sécurité et la coopération
en Europe), mardi midi. C’était dans une salle à manger obscure, sous
les combles du Parlement fédéral belge.
« Cela aura au moins été l’occasion de dire un mot à un
parlementaire chypriote sur la situation d’un réfugié syrien détenu
injustement par la justice hongroise alors qu’il est résident légal sur
l’île. Un devoir moral. »
La ruche du Parlement et les manœuvres permanentes qui s’y trament vont lui manquer
Elle
revient à pied de son déjeuner à travers le grand parc de Bruxelles.
Après la fin de son mandat, la quadragénaire en convient : la ruche du
Parlement et les manœuvres permanentes
qui s’y trament vont lui manquer, tout comme l’influence attachée à sa
fonction, qu’elle considère comme bien plus grande que celle d’un
parlementaire national. Mais le constat qu’elle dresse du fonctionnement
des institutions européennes est sombre. « Les
Etats-membres manquent d’une vision vraiment européenne, et le travail
du Parlement risque d’être compromis par l’interférence des intérêts
nationaux, qui ne sont pas forcément les intérêts des citoyens
européens », juge-t-elle.
Judith
Sargentini traverse le parc de Bruxelles sur son chemin pour le Parlement européen.
LUCAS BARIOULET POUR « LE MONDE »
Six mois après avoir été voté, son rapport sur la Hongrie n’a rien
donné de concret. Aucune sanction n’a été prise contre Budapest. « Cela
peut être décourageant. Les capacités de l’Union à défendre les droits
des citoyens dépendent toujours du bon vouloir
des Etats, qui ne montrent pas la même unité quand ils négocient le
Brexit que lorsqu’il s’agit de mettre des limites à M. Orban », regrette-t-elle :
« Malgré tout, nous avons réussi à montrer que le Parlement avait
fait sa part. J’ai toujours pensé qu’au bout de tout ce travail de
fourmi, il y avait de vrais changements qui pouvaient se faire sentir
dans la vie des gens. »
Dans
les méandres feutrés du Parlement, sous ses verrières ou dans le souffle
sec de sa climatisation, Judith Sargentini continuera de voir s’y
jouer, derrière les échafaudages complexes des
réunions techniques et des conciliabules législatifs, l’histoire en
marche du continent. Avant de reprendre le Thalys, direction Amsterdam.
Sargentini is indelibly linked to efforts to stop Hungary
sliding into right-wing authoritarianism. The Dutch Green MEP fought
against the odds to condemn Hungarian Prime Minister Viktor Orbán for
violations of core EU values, convincing a two-thirds majority in Parliament to denounce Orbán’s government
in September 2018, on the back of a report bearing her name. Among
those forced to concede ground was Manfred Weber, the leader of the
biggest political group in the Parliament and now candidate for European
Commission president.
Beiden
zijn zeer succesvolle politici in relatief onzichtbare instituties,
beiden zetten zich met hart en ziel in voor een humaner asiel- en
migratiebeleid, en beiden zwaaien de komende maanden af: Judith
Sargentini als Europarlementariër en Tineke Strik als fractievoorzitter
van GroenLinks in de Eerste Kamer. Alleen wacht Strik direct een nieuw
politiek avontuur: ze volgt Sargentini op als nummer twee op de lijst
voor het Europees Parlement. In het Amsterdamse filmtheater EYE blikken
Strik en Sargentini op verzoek van de Helling terug én vooruit.
De
Eerste Kamer lijkt steeds politieker van aard te worden. Jesse Klaver
windt er geen doekjes om: GroenLinks is er straks, als de coalitie geen
meerderheid meer heeft in de Eerste Kamer, niet om de coalitie aan een
meerderheid te helpen; de coalitie is er om óns aan een meerderheid te
helpen. Ook de keuze van de ervaren politicus Paul Rosenmöller als
fractievoorzitter is in dat opzicht veelzeggend. Tineke, herken jij die
verschuiving en hoe kijk je hier tegenaan?
Strik: “Ik heb de Eerste Kamer altijd als politiek ervaren, alleen valt
dit minder op wanneer de coalitie een meerderheid heeft. Tijdens het
kabinet-Balkenende IV, mijn eerste termijn, steunden de coalitiepartijen
de Tweede Kamerbesluiten haast per definitie. Maar toen stapte de PvdA
uit het kabinet en ontstond er ineens een heel andere dynamiek. Er was
veel meer ruimte om op basis van inhoudelijke argumenten te discussiëren
over besluiten en om coalities te vormen. Dat vond ik een stuk
aantrekkelijker. Als de coalitie na de komende verkiezingen geen
meerderheid meer heeft, verwacht ik dat het Eerste Kamerwerk politiek
spannender maar ook inhoudelijk interessanter zal worden. De Tweede
Kamer moet rekening houden met de politici aan de overzijde van het
Binnenhof.”
Sargentini: “Ik hoop dat de Tweede Kamer zelf ook wat scherper gaat zijn
op wetgeving, als het niet meer vanzelfsprekend is dat de coalitie een
wet door de Eerste Kamer krijgt.”
Strik: “De Tweede Kamer zal zich beter realiseren dat ze ons nodig
heeft. De oppositie heeft dan meer ruimte om amendementen in te dienen
die de coalitie zal moeten steunen, wil ze steun van de Eerste Kamer
krijgen.”
Gaat meer politieke spanning in de Eerste Kamer niet ten koste van haar primaire taak – het toetsen van wetten?
Strik: “Binnen de fractie hebben we wel besproken of we de uitspraak van Jesse nu de juiste framing
vonden van het Eerste Kamerwerk. Maar wat hij bedoelt, is: We gaan
natuurlijk niet instemmen met matige of slechte wetten omdat de coalitie
ons in andere voorstellen steunt. We zijn geen gedoogpartij. We zijn er
niet op uit om de coalitie pootje te lichten, maar we steunen alleen
goede voorstellen. En om een constructieve samenwerking mogelijk te
maken, zal het kabinet ook echt steun moeten verlenen aan onze eigen
voorstellen. Een kabinet dat in de minderheid is, zal zich meer
rekenschap moeten geven van wat andere partijen willen.”
Scheidend Kamervoorzitter Ankie Broekers-Knol (VVD) onthulde
onlangs in een interview dat ze wetten heeft laten passeren waar nogal
wat op aan te merken was, uit loyaliteit aan de coalitie. Herken je dit?
Strik: “Dat herken ik heel goed. Ik zag soms ook wel de pijn bij
senatoren van coalitiepartijen. Ik zou het een blamage vinden als ik
zelf in de coalitie zat en we ons daartoe zouden verlagen. Je bent dan
je eigen rol als Eerste Kamerfractie volledig aan het verloochenen. Zelf
hebben we alleen nooit in die positie gezeten, en je kunt er nooit
zeker van zijn of GroenLinks zoiets niet ook kan overkomen.
We hebben overigens wel moeilijke momenten meegemaakt als Eerste
Kamerfractie. In aanloop naar het zogeheten Lenteakkoord van 2012 was te
voortvarend onderhandeld zonder de Eerste Kamer te consulteren.
Daardoor werden wij onder druk gezet om een plotselinge verhoging van de
AOW-leeftijd te steunen, die door gebrek aan een overgangsregeling
grote gevolgen had voor het inkomen van mensen. De Tweede Kamerfractie
was toen te eager om een akkoord te sluiten en heeft ons
onvoldoende geconsulteerd. Dat is een leerpunt geweest. Sindsdien gaat
het veel beter en hebben we altijd prima samengewerkt met de Tweede
Kamerfractie.”
Voor GroenLinks is de Eerste Kamer niet heilig. In het
verkiezingsprogramma staat dat ze afgeschaft kan worden zodra er een
vervangend orgaan is dat een constitutionele toets uitvoert.
Strik: “Een constitutionele toets is een toets achteraf, over de
toepassing van de wet – dus nadat het besluit is genomen. Wat mij
betreft, blijft daarnaast nog steeds de Eerste Kamer bestaan die
wetsvoorstellen vooraf toetst, overigens wel met het politieke primaat
bij de rechtstreeks gekozen Tweede Kamer.
Ik voel wel voor het terugzendrecht zoals de commissie-Remkes onlangs
voorstelde, dus dat de Eerste Kamer tegen de Tweede kan zeggen: wat ons
betreft mankeert het hier en hier aan, pas als dat is aangepast kunnen
we met het voorstel instemmen. In het voorstel van Remkes zou dit
terugzendrecht echter ten koste gaan van het vetorecht. Dat is wel een
risico, maar ik verwacht dat de Eerste Kamer snel ophoudt met
terugzenden – en dus wetsvoorstellen zal afwijzen – als de Tweede Kamer
de aanbevelingen niet opvolgt. Dat lijkt me een effectief drukmiddel.”
Judith, over je aanstaande vertrek zei je in een interview in Trouw: “Ik
heb mooie dingen bereikt, maar vooral op het onderwerp asiel en
migratie is de motivatie aan het verdwijnen. Ik verwacht daar geen
verbeteringen meer. Dus moet iemand anders het maar proberen.” Voor
iemand die zoveel heeft bereikt in het Europees Parlement, vind ik dat
een opmerkelijke uitspraak.
Sargentini: “Op andere onderwerpen heb ik wat bereikt ja, maar op
migratie en asiel ben ik al jaren alleen maar bezig te voorkomen dat het
beleid erger wordt. Want het wórdt erger. Wat ik aan resultaten boek,
is zo marginaal. Toch nog maar nét weten te regelen dat er aparte
aandacht komt voor vluchtelingenkinderen, om maar wat te noemen. Dat is
voor mij niet voldoende, en ik merkte dat ik steeds vaker ging denken:
dit hebben we al geprobeerd, dit werkt toch niet, hier heb ik al tig
schriftelijke vragen over ingediend. En als je dat gaat denken, is het
misschien tijd voor een andere, frissere blik. Ik heb expres mijn
vertrek aangekondigd vóór de stemming over mijn rapport over de
rechtsstaat in Hongarije. Toen ging de kandidaatstelling open, en ik
denk niet dat Tineke zich kandidaat had gesteld als ik door was gegaan.”
Strik: “Dat was inderdaad niet bij me opgekomen.”
Sargentini: “Ik ben overigens ontzettend blij dat ik die
Hongarije-stemming heb gehaald. Het is heel bijzonder om te zien hoe
mensen mij ineens anders gingen bejegenen toen ik het parlement had
overtuigd om de procedure in werking te zetten die kan leiden tot
sancties tegen de regering-Orbán wegens ondermijning van de rechtsstaat.
Ineens word ik gezien als een soort elder statesman, zowel
binnen als buiten het parlement. Dat is natuurlijk erg leuk, en het
motiveert zeker, maar het heeft bij mij niet gezorgd voor nieuwe energie
om me nog eens vijf jaar lang in te zetten voor onderwerpen waarop ik
geen verbetering zie. Bovendien zegt niemand nu tegen me: nou, jij
zwaait geen dag te vroeg af. Een Duitse Europarlementariër van de CDU
zit vanaf 1980 in het Europarlement, en wordt nu waarschijnlijk niet
opnieuw voorgedragen. Hij is daar heel kwaad en verdrietig over. Een
dergelijk lot moet je jezelf besparen.”
Is een doorbraak zoals je met je Hongarije-rapport voor elkaar hebt gekregen, niet denkbaar op migratie?
Sargentini: “Absoluut niet. Grondrechten van Europeanen, waar het
Hongarije-onderzoek over ging, gaan de meeste Europarlementariërs meer
aan het hart dan rechten van vreemdelingen. De verontwaardiging over het
feit dat de mensenrechten in landen als Polen en Hongarije onder druk
staan, is veel groter dan die over het lot van vluchtelingen, ook bij
premiers en ministers van Binnenlandse Zaken. Waarschijnlijk omdat Polen
en Hongaren meer voelen als ‘onze’ mensen, , hoewel dat ook wel eens
vergeten wordt. Soms hoor ik suggesties als: dan stappen Polen en
Hongarije toch uit de EU, en gaan we door met landen die zich wél aan de
Europese waarden willen houden? Dat zou dus betekenen dat je tegen de
Polen en Hongaren zegt: zoek het maar uit met je verschrikkelijke
regering, onze zorg is het niet. Maar in het algemeen voelen ze meer als
‘eigen’ dan vluchtelingen.”
Wanneer begon het sentiment in de EU ten aanzien van vluchtelingen en migranten te verslechteren?
Sargentini: “In 2010 brak de Arabische lente uit en het antwoord van de
Europese Unie op de komst van veel Tunesische jonge mannen naar Italië
was: dichtgooien die grenzen. We zagen mensen die zich bevrijdden van
langdurige dictaturen in Egypte, Tunesië en Libië, en het enige waar wij
nog over konden praten was: hoe houden we die migranten buiten? Ik was
totaal verbijsterd door deze reactie. En nog schokkender vond ik dat
Europa die dictaturen in Noord-Afrika nota bene altijd de hand boven het
hoofd heeft gehouden. Mubarak en Ben Ali konden rekenen op de steun van
Frankrijk, Khadaffi had dealtjes met Italië. Ik was geschokt over de
hypocrisie hiervan. Nadat in Egypte bij de eerste vrije verkiezingen
Morsi werd gekozen – een Moslimbroeder, uiteraard niet mijn vriend –
werd deze al snel door middel van een coup afgezet. En de meeste
Europese regeringsleiders vonden dat prima en hielpen vervolgens
president Sisi in het zadel: een Mubarak 2.0.”
Tineke, wat dacht jij toen je de uitspraak van Judith in Trouw las?
Strik (lacht): “Even dacht ik wel: waarom zou iemand nu nog gaan stemmen
voor het Europees Parlement? Maar ik snap Judith ook hoor. Ik zie ook
dat het met migratie de verkeerde kant op gaat. Eerst was nog het idee
om het migratiebeleid te europeaniseren en daarbij het
VN-vluchtelingenverdrag ruimhartig na te leven. Maar nu is het buiten de
deur houden van mensen de enige prioriteit. En ik snap dat Judith het
zat is om alleen maar bezig te zijn met het beperken van de schade voor
vluchtelingen. Tegelijkertijd moet dat ook gebeuren. Wel ben ik van
plan om net als Judith ook andere onderwerpen op te pakken, niet alléén
asiel en migratie.”
Sargentini: “Dat zou ik je ook zeker aanraden. Twee keer heb ik de wet
witwassen behandeld, twee keer samen met een Letse christendemocraat die
mijn co-rapporteur was. Toen hij in 2013 met mij werd opgezadeld, dacht
hij volgens mij even: o mijn god, wat moet ik met haar? Maar we hebben
elkaar leren kennen en heel goed samengewerkt. Deze week werd hij
benoemd tot premier van Letland, en wat presenteerde hij als zijn eerste
agendapunt: de bestrijding van witwassen!”
Strik: “Geweldig.”
Sargentini: “Dat is ook het ontzettend leuke aan het Europees Parlement:
al die mensen die daar aanspoelen, een tijdje blijven en dan weer
wegdrijven naar een andere interessante plek in Europa. Het is eigenlijk
een soort Erasmus-uitwisselingsprogramma, maar dan voor politici.
Eurosceptici komen binnen en verlaten het parlement een stuk minder
sceptisch. En je leert zoveel mensen kennen die je daarna nog eens kunt
bellen, omdat je ooit met ze hebt samengewerkt.”
Tineke, jij hebt in de Raad van Europa meerderheden achter
rapporten over migratie kunnen krijgen. Waardoor lukte het daar beter om
resultaten te boeken op migratie?
Tineke: “Het is makkelijker om in de Parlementaire Assemblee van de Raad
van Europa voor een rapport te stemmen dan binnen het Europees
Parlement. Omdat er geen wetgeving uit voortvloeit is het
vrijblijvender, het komt er vooral op aan wat landen er vervolgens mee
doen in hun eigen parlement.
Een belangrijk rapport van mijn hand ging over een boot met 73
vluchtelingen uit Libië die twee weken op de Middellandse Zee heeft
rondgedobberd. Schepen van lidstaten kwamen langs maar vertrokken weer.
Van die groep zijn 62 mensen omgekomen van de honger en dorst, de rest
werd totaal uitgeput teruggedreven naar de Libische kust en moest
maandenlang herstellen. Ik heb toen onderzocht hoe het kwam dat geen
enkel land die mensen oppikte. Conclusie was dat daar een groot
eigenbelang bij zat: zodra je mensen redt van zee, ben je ook
verantwoordelijk voor ze. En daar wilden lidstaten zich niet aan
branden. Ik heb toen bij het Europees Parlement gepleit voor een
Europees pact waarin die verantwoordelijkheid voor vluchtelingen op zee
gezamenlijk werd geregeld, maar daar is toen niets mee gedaan. Vijf jaar
en veel verdronken migranten later reageerde de Raad vooral met
Europese maatregelen die erop zijn gericht te voorkomen dat mensen naar
Europa zouden komen. Met nauwelijks aandacht voor de
verantwoordelijkheid die ook de EU zelf moet nemen. Dat was een enorme
gemiste kans voor de EU.”
Sargentini: “Die beslissing was puur politiek, want de Europese
Commissie, die die wetgeving uitvaardigt, bestaat voornamelijk uit
christendemocratische commissarissen die niet de politieke wil hebben
om zich voor een humaner beleid in te zetten en zich daarin ook zeker
niet gesteund voelden door de lidstaten. En laten we ook het Europees
Parlement, dat bij de Commissie kan aandringen op wetgeving, vooral niet
als progressieve kracht zien. De meerderheid is rechts, op dit moment.
Eén van mijn laatste acties, dat niet onder de categorie van ‘erger
voorkomen’ valt, wordt overigens het amenderen van de
Terugkeerrichtlijn voor vluchtelingen, waarover ik rapporteur ben. Daar
maak je geen vrienden mee, maar ik durf het wel aan – beter ik dan dat
een extreemrechtse parlementariër zich dit toe-eigent. De Commissie
heeft een voorstel gedaan dat rammelt aan alle kanten. Vluchtelingen
hebben in dit voorstel nauwelijks nog tijd om in beroep te gaan; ze
hebben hun aanvraag voor een verblijfsvergunning nog niet ingediend of
ze moeten alweer actief meewerken aan hun terugkeer; als een
vluchteling niet zijn best heeft gedaan om een paspoort te krijgen in
het land waaruit hij gevlucht is, mag hij gevangen worden gezet;
enzovoorts. Het is mesjogge.”
Hoe moet die Terugkeerrichtlijn er volgens jou uitzien?
Sargentini: “Ik wil laten zien dat terugkeer bij asiel en migratie
hoort, maar dat dit wel op een menswaardige manier moet gebeuren. Daarom
zet ik in op vrijwillige terugkeer van afgewezen asielzoekers en
vreemdelingen zonder papieren.”
Strik: “Nederland heeft aangedrongen op die terugkeerrichtlijn en wil juist meer gronden voor detentie van vluchtelingen.”
Sargentini: “Die haal ik er allemaal uit.”
Strik: “Heel goed.”
Sargentini: “Er is geen enkel bewijs voor de veronderstelling dat mensen
vanuit detentie makkelijker uit te zetten zijn. Als je mensen na twee
of drie maanden nog steeds niet hebt kunnen uitzetten, kun je vergeten
dat ze ooit nog vanuit gevangenschap weggaan. Vrijwillige terugkeer is
zeker niet vrijblijvend, daarna volgt gedwongen terugkeer. Maar op
vrijwillige terugkeer is veel meer kans als vluchtelingen in hun land
van herkomst een re-integratietraject krijgen aangeboden zodat ze echt
een nieuw leven kunnen opbouwen. Vreemdelingendetentie klinkt heel
logisch: je kunt mensen niet uitzetten als je niet weet waar ze zijn,
dus zet je ze gevangen, dan weet je waar ze zijn. Bovendien schrikt het
vluchtelingen af. Maar terugkeer moet het eindproces zijn van een
evenwichtig asiel- en migratiebeleid, inclusief legale toegang voor
arbeidsmigranten. Van dat evenwichtige beleid is nu geen sprake. En dan
zouden we ineens terugkeer moeten afdwingen? Voorop staat natuurlijk dat
mensen die niets strafbaars hebben gedaan, niet moeten worden
opgesloten. Maar daarnaast is het vrijwel onmogelijk iemand uit te
zetten als hij of zij echt niet meewerkt.”
Strik: “Die focus op het tegenhouden van vluchtelingen leidt er
weliswaar toe dat zij niet in Europa zijn, maar wel ergens anders – in
transitlanden zoals Niger waar migranten in een uitzichtloze situatie
leven. Een van mijn rapporten voor de Raad van Europa ging over
migratiedeals en de gevolgen hiervan. Wat er door toedoen van ons
migratiebeleid met mensen gebeurt, is ook onze verantwoordelijkheid.”
Sargentini: “Voor de korte termijn klinkt het misschien als een mooie
oplossing dat mensen niet naar Europa komen, maar wat zijn de gevolgen
over vijftien jaar als mensen zonder uitzicht op een toekomst in
transitlanden bivakkeren?”
Strik: “Uiteindelijk krijg je de gevolgen weer op je brood. Daarnaast
vraag ik me wat we nou waard zijn als EU als we onze fundamentele
waarden zomaar verpatsen. Hoe kunnen wij Hongarije ervan beschuldigen de
rechtsstatelijke beginselen te schenden als wij dat zelf ook doen?”
Sargentini: “Die analyse deel ik. Maar wil ik meerderheden kunnen
organiseren in het Europees Parlement, dan moet ik vooral laten zien dat
migratiedeals gericht op het tegenhouden van vluchtelingen, averechts
werken. In ruil voor financiële steun houden transitlanden nu
vluchtelingen tegen. Er is niets op tegen om de economie van Niger of
Senegal op te poetsen. Armoedebestrijding is het doel van
ontwikkelingssamenwerking, maar denk niet dat economische groei tot
minder migratie leidt: hoe beter het gaat met een land, hoe méér mensen
kunnen migreren.”
Judith, jij sprak net al over arbeidsmigratie als onderdeel
van het migratiebeleid. GroenLinks wil arbeidsmigratie bevorderen, maar
hoe regelen we dat zodanig dat we aansluiten bij de noden op de Europese
arbeidsmarkt?
Sargentini: “Arbeidsmigratie moet per definitie aansluiten op de noden
op de Europese arbeidsmarkt. Anders is het geen arbeidsmigratie.”
Strik: “De polarisatie in het migratiedebat belemmert de discussie over
het feit dat we nu eenmaal meer mensen nodig hebben op de Europese
arbeidsmarkt. Door het gesprek daarover uit de weg te gaan, stellen we
onze economische toekomst in de waagschaal.”
Sargentini: “Een deel van de huidige vluchtelingenproblematiek wordt
veroorzaakt door het feit dat we geen arbeidsmigratiebeleid hebben. Voor
mensen die graag een kans zouden willen krijgen om in Europa te werken
is er alleen de asielroute. Zolang we dit niet onder ogen willen zien,
blijft het migratiedebat vastlopen op stellingen als ‘de mensen op
vluchtelingenboten zijn gelukszoekers en geen echte vluchtelingen’.
Juist doordat we geen andere toegangscriteria hebben georganiseerd, is
het ondoenlijk om een onderscheid te maken tussen de verschillende
mensen die naar Europa komen.
In Hongarije gingen mensen vorig jaar massaal de straat op uit protest
tegen de ‘slavenwet’. Volgens die wet mogen werkgevers van werknemers
verlangen dat zij 400 uur per jaar overwerken, om daar pas jaren later
voor betaald te krijgen. Die wet is er gekomen omdat er een enorm tekort
is aan arbeidskrachten. Hongaren trekken weg, niemand uit andere
Europese landen wil in Hongarije werken, en Hongarije laat geen
migranten toe.”
Hoeveel mensen moeten we dan toelaten? En hoe bepalen we dat aantal?
Sargentini: “We moeten niet in quota denken, maar in contracten met
werkgevers. Als je een contract hebt bij een werkgever in de EU, mag je
hier komen, of de EU kan mensen helpen een contract te krijgen.”
Strik: “Dat kunnen we allemaal regelen voordat mensen naar de EU komen.
De vraag is of we dit voor de EU als geheel moeten regelen of per land.
Lidstaten vinden het ook prettig om zelf controle te hebben over
migratie.”
Sargentini: “Nu mogen werkgevers in de EU mensen buiten de EU werven als
niemand in de gehele EU de betreffende vacature kan vervullen. Dat is
natuurlijk een onmogelijke eis. Arbeidsmigratie mag nooit een manier
worden om mensen binnen de EU eerder af te schrijven, maar het mag wel
iets makkelijker worden voor een werkgever om te laten zien dat hij echt
geprobeerd heeft EU-werknemers te vinden.”
Wat is er nodig om het huidige sentiment op het gebied van migratie te keren?
Sargentini: “Lef bij de middenpartijen. Radicaal rechts krijgt momenteel
zo veel voor elkaar omdat de centrumdemocraten geen tegengas durven
geven. Als staatssecretaris Harbers, nadat Nederland zes vluchtelingen
van Malta heeft overgenomen, zegt dat bootvluchtelingen in de toekomst
veel langer zullen ronddobberen omdat Nederland niet meer mee gaat
helpen, zijn we een heel eind van huis.”
Strik: “Ik zie toch wel een lichtpuntje, namelijk arbeidsmigratie – hoe
gek het ook klinkt. Door de vergrijzing hebben we nu eenmaal meer mensen
nodig. Door de terughoudendheid van regeringen krijgen bedrijven nu
geen kans om buiten de EU hun vacatures te vervullen. Europa ontkomt er
op een gegeven moment niet aan dit onder ogen te zien. Landen als Zweden
en Duitsland lopen daar nu in voorop.”
Judith, heb je nog een gouden tip voor Tineke wanneer ze straks in het Europees Parlement zit?
Strik: “Ja, kom op Judith!”
Sargentini: “Probeer de coördinator van je fractie te worden binnen een
commissie. Je bent het meest effectief als parlementariër wanneer je
zaken kunt agenderen en namens anderen kunt onderhandelen. En zet vanaf
dag één de telefoonnummers van al je collega-parlementariërs in je
telefoon. Veel zaken kunnen door je medewerkers worden afgehandeld, maar
voor die ene kwestie die nú meteen moet worden opgepakt, moet je andere
parlementariërs even kunnen appen. Ik heb dat pas laat ontdekt, want ik
was niet zo van al dat telefoonverkeer. Maar zonder die contacten had
ik het Hongarije-rapport niet voor elkaar gekregen. Daarvoor heb ik
werkelijk ieder denkbaar contact aangeboord. Dat ging zo van: “Weet je
nog, wij waren destijds samen op reis in Tsjaad… mag ik eens komen
praten over Hongarije?”
CV Judith Sargentini
Geboren
13 maart 1974 in Amsterdam Opleiding
Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam Werk
Diverse functies bij NGO’s, oa , lobbyist bij het Nederlands Instituut
voor Zuidelijk Afrika (NiZA) en Africaconsultant bij de Europese
alliantie van ontwikkelingssamenwerkingsorganisties Eurostep. Van 2002
tot 2009 raadslid en daarna fractievoorzitter voor GroenLinks in
Amsterdam. Sinds 2009 lid van het Europees Parlement.
CV Tineke Strik
Geboren
28 september 1961 in Alphen (Gld) Opleiding
Sociaal-cultureel werk bij de Sociale Academie in Eindhoven en
internationaal publiek recht aan de Radboud Universiteit Nijmegen
(destijds Katholieke Universiteit Nijmegen). In 2011 promoveerde zij aan
deze zelfde universiteit op een proefschrift over de totstandkoming en
de nationale effecten van Europees asiel- en migratiebeleid. Werk
Oa Tweede Kamerfractie GroenLinks en het Ministerie van Justitie. Van
2002 tot 2006 wethouder in Wageningen. Sinds 2007 lid van Eerste Kamer
voor GroenLinks en woordvoerster Justitie, Asiel en Migratie, Europese
Zaken en Buitenlandse Zaken. Daarnaast universitair hoofddocent
migratierecht aan de Radboud Universiteit. Strik is de nummer 2 op de
kandidatenlijst voor de verkiezingen van het Europees Parlement op 23
mei.
Judith Sargentini en Kati Piri zijn beiden lid van het Europees Parlement. Piri is al jaren een kritische volger van Turkije. Als rapporteur bezoekt ze regelmatig, onder goede beveiliging, het land. Sargentini rapporteerde over de ontluisterende staat van de democratie in Hongarije en wordt sindsdien door het Oost-Europese land gezien als een ‘staatsvijand’. De twee Europarlementariërs vertellen over hun werk en wat ze in Europa hebben bereikt.
“Ik ga niet naar Hongarije, want ik voel me niet veilig”, vertelt Judith Sargentini
Judith Sargentini of Dutch Greens says situation has got worse since her report last year
The Hungarian prime minister, Viktor Orbán, has dismissed criticism by EU leaders. Photograph: Bernadett Szabó/Reuters
European Union leaders are failing to act despite the “worsening” outlook for the rule of law in Hungary, according to a leading MEP.
Judith Sargentini, a Dutch MEP whose report triggered the EU’s most serious disciplinary procedure against Hungary
last September, called on the Council of EU member states to start “a
real process” that would examine the rule of law in that country.
“Since the vote on my report in September things in Hungary actually only got worse,” said the Green MEP.
Since MEPs voted to trigger action from EU member states, she said
the Central European University had moved to Vienna and the government
had created a new court that will be subject to ministerial control.
The MEP called on Romania, which is chairing the EU rotating
presidency, to produce a timetable for examining the rule of law in Hungary,
as she accused Budapest of stalling the process. “Hungarian citizens
have the right for protection and have the right to know what you are
planning to do.”
Frans Timmermans, the vice-president of the European commission, said
he regretted that Sargentini had not been given a chance to present her
analysis of threats to the rule of law in Hungary to EU ministers.
The European parliament voted to trigger the EU’s most serious disciplinary procedure against Hungary last September, a move that was supported by some MEPs in the centre-right European People’s party, the group that houses the ruling Fidesz party.
Although EU law requires member states to act, the procedure has
languished and little progress is expected before European elections in
May.
Hungary’s government refused to take part in the latest debate in
Brussels, saying that the European institutions had been hijacked by
“the political left and political liberals” for a political rally.
Viktor Orbán’s spokesman, Zoltán Kovács, claimed that the rule of law
procedure was a “political plot” linked to the philanthropist George
Soros, the Hungarian-born billionaire philanthropist who is subject to relentless attack by the Hungarian government.
The government also singled out Timmermans, describing the Dutch EU
commissioner as “an arm of these leftist liberal Soros-related
organisations”.
Timmermans, who is seeking to become the next commission president,
rejected attempts to portray him as pursuing his own agenda. “In my work
on the rule of law I have the full support of the president of the
commission and all of the other members,” he told journalists. “I would
be more worried if Viktor Orbán started praising me frankly,” in remarks that highlight the depth of tensions between Brussels and Budapest.
During the debate on Wednesday evening Hungary’s government received
support from conservative MPs, including members of the group created by
David Cameron, once he took the Tories out of the moderate centre-right
European People’s party. One Polish MEP, who sits with the British
Conservatives, said the “European establishment” had been attacking
“people you want to get rid of” ever since the moves to isolate the far-right Austrian leader Jörg Haider.
Responding to such points, Timmermans said democracy was always
invoked as justification for not complying with EU legislation. Hungary
had made the “wonderful” and “sovereign choice” to become a member of
the EU. “If you choose to become member of a treaty-based organisation,
like the European Union, you by that choice say you will follow the
rules of that treaty.”
The debate came one day after new research from Transparency
International showed that Hungary was deemed to have become more corrupt
since Orbán returned to office in 2010. According to Transparency
international’s latest corruption perceptions index, Hungary has fallen
nine points in the rankings since 2012 to a level that suggests “serious
problems with corruption”.
Kovács dismissed suggestions that Hungary had questions to answer
about alleged misuse of EU funds by Orbán’s friends and families. Kovács
said it was “a very nice political agenda” for critics, but insisted
Hungary obeyed all EU rules.
Met haar rapport over de afglijdende rechtsstaat in Hongarije werd Judith Sargentini dit jaar een bekende Europarlementariër, in binnen- en buitenland.
Of
ze in Hongarije nog over straat kan zonder meteen herkend te worden,
vroeg laatst iemand aan Judith Sargentini, op vriendelijk-jolige toon.
“Dat is eigenlijk helemaal niet grappig”, antwoordde ze. Met de
haatcampagne die de Hongaarse regering tegen haar voert, en waarin haar
gezicht met grote regelmaat is te zien, in een soort heksachtige
bewerking bovendien, kijkt ze wel uit om voet op Hongaarse bodem te
zetten. Je weet nooit welke geïndoctrineerde gek je tegenkomt. Op
Twitter krijgt ze seksistische bagger over zich heen en wordt ze zelfs
met de dood bedreigd.
Er
zijn ook leukere kanten aan die ‘roem’, ervoer ze in een Amsterdams
zwembad. “Sta ik daar druppend langs de kant, met mijn badmuts en
zwembrilletje op, komt er een Hongaarse mevrouw naar me toe om te
zeggen: ‘Dankuwel, mevrouw Sargentini’”.
In
september nam het Europees Parlement met een twee derde meerderheid
haar rapport aan over de afglijdende rechtsstaat in een EU-land, een
unicum in de geschiedenis van dat parlement.
Daarmee
werd 2018 het jaar dat de GroenLinkser in binnen- en buitenland een
bekende Europarlementariër werd, maar ook het jaar dat ze haar vertrek
uit dat parlement aankondigde, na de verkiezingen van volgend jaar. “Ik
vind die debatten zonder resultaat niet leuk meer, vooral over asiel en
migratie”, lichtte ze een paar dagen voor die cruciale
Hongarije-stemming in Straatsburg haar besluit toe in deze krant.
We zijn drie maanden verder, wat is er in de tussentijd met dat Hongarije-rapport gebeurd?
“Ik
heb het gepresenteerd tijdens een informele ministersbijeenkomst, op
een maandagochtend om acht uur. Ik zat daar met slechts vijf ministers
in het lulligste zaaltje dat je je kunt voorstellen. Dit is blijkbaar de
manier waarop het parlement wordt bejegend door de lidstaten. De
Europese Centrale Bank en de Europese Commissie worden altijd met alle
egards ontvangen, maar wij mogen niet eens zo’n belangrijk rapport over
artikel 7 uit het EU-verdrag komen voorstellen. “Minister
Stef Blok was er wel, dat was fijn. Nederland neemt het echt serieus,
ze hebben met Eurocommissaris Timmermans (die streng is tegen Polen,
red.) en mij ook een morele verplichting. “Maar
verder wist ik niet eens wie er precies zaten. We kregen geen lijstje
met namen, het moest allemaal zo informeel mogelijk, kennelijk om te
voorkomen dat het parlement hieraan allerlei rechten ging ontlenen. Er
zat ongetwijfeld ook een Hongaarse diplomaat bij, maar die deed zijn
mond niet open. We mochten ook niet met zoveel mensen komen, want dat
paste niet in het zaaltje. Maandagochtend, acht uur ’s ochtends in dat
gigantische raadsgebouw… Dan zijn er zaaltjes zat hè? Zááltjes zat. Het
was een aanfluiting. Intussen verslechtert de situatie in Hongarije
gewoon verder.
“Dit
zou dus overnieuw moeten, maar de vraag is hoe hard onze
parlementsvoorzitter Antonio Tajani gaat duwen. Die heeft mij ook
nauwelijks in bescherming genomen tegen de Hongaarse haatcampagne. Hij
heeft er een keer iets over gezegd, in een adem met een Italiaanse die
door extreem-rechtse demonstranten in Italië is aangevallen. Ik, en met
mij het hele parlement, word aangevallen door een regering van
EU-lidstaat, en word in hetzelfde alineaatje opgesomd als iemand die
door een stelletje neonazi’s is aangevallen. “Tajani
(van Forza Italia, die samen met Orbáns Fidesz-partij in de Europese
Volkspartij zit, red.) heeft voorafgaand aan de stemming over mijn
Hongarije-rapport afgeraden om ervoor te stemmen. Hij zei iets als ‘dit
doen we toch ook niet tegen Roemenië of Slowakije?’ Dat zegt hij omdat
daar sociaal-democraten in de regering zitten. “Dat
kun je als parlementsvoorzitter niet maken. Zoiets zou Martin Schulz
(Tajani’s voorganger, red.) nooit hebben gedaan. Die was met mij
meegegaan naar die ministersbijeenkomst op maandagochtend. Goed, daar
had hij mij waarschijnlijk wegge-elleboogd, maar Schulz zou deze strijd
heel anders gestreden hebben.”
Wordt het niet een heel frustrerend einde zo, met uw rapport?
“Dat
zou kunnen, behalve dat er Europese verkiezingen aankomen. Dit is een
politiek proces dat ook zal meespelen in de campagnes. De
christen-democraten in West-Europa gaan hier last mee krijgen.”
Toen
u uw vertrek aankondigde, zei u dat u zich een tijdje wilde bezinnen op
de toekomst. Nu weet ik niet hoe u in elkaar zit, maar ik kan me zo
voorstellen dat die bezinning al begint op de dag dat je zo’n besluit
neemt, en dat u op uw laatste dag volgend jaar zomer al bent
uitbezonnen.
“En
dat je dan klaar bent? Eerlijk gezegd, ik ben net weer beter van twee
weken ziek zijn, en heb al die tijd min of meer doorgewerkt. Bij die
Hongarije-presentatie voor de ministers op die maandagmorgen was ik
strontziek. Ik zat dik onder de paracetamol en vervolgens heb ik ook nog
een hele Straatsburg-week doorgewerkt. Terwijl zo’n zware verkoudheid
echt niet twee weken hoeft te duren. Dus ik denk dat ik wel even tijd
nodig heb. “Ik snap wat je bedoelt, maar ben echt
van plan om eventjes geen dingen aan te nemen. Lange wandelingen maken,
met mijn moeder op vakantie, dat soort dingen. Ik zie mezelf niet in
september 2019 een nieuwe baan aanvaarden.”
De groene partijen in Europa hebben de wind in de rug…
“Terwijl we twee jaar geleden nog dachten: o mijn God.”
Maar u maakt dat bij de verkiezingen van volgend jaar allemaal niet meer mee.
“Regelmatig
denk ik: o ja, dat ga ik wel missen. Maar niet genoeg om terug te komen
op mijn besluit. Toen ik rondliep op het congres van de Europese
Groenen (eind november in Berlijn, red.) merkte ik dat sommige dingen
gewoon niet meer voldoende enthousiasmeren. Als je dat gaat denken, moet
je echt wat anders gaan doen.”
Als
je kijkt naar de onderwerpen waar u de afgelopen jaren mee bezig bent
geweest – Hongarije, witwasrichtlijn, conflictmineralen – dan lijken dat
geen echte GroenLinks-speerpunten, in de categorie klimaat
bijvoorbeeld.
“Dat
is altijd zo geweest. Ik heb nooit klimaat- of milieudossiers gedaan,
ook niet in de Amsterdamse gemeenteraad. Altijd onderwijs, justitie,
veiligheid, sociale zaken, armoede, diversiteit, dat soort dingen. De
afdeling ‘rood’.”
Nooit de behoefte gehad om iets met klimaat en milieu te doen?
“Wel in mijn privéleven, daar hou ik me er keurig aan.”
Bij ons in de krant stond ooit dat u een emmer in uw douche heeft staan, en dat u daarmee de wc doorspoelt.
“Inderdaad,
ik heb een emmer in de douche staan. Het duurt bij mij heel lang
voordat het water warm wordt. Dan kun je al dat water wel door het putje
dingesen, maar dat vind ik zonde. Dus staat er een emmer in de douche
en daarmee spoel ik de wc door.”
Was er niet een keer iemand die adviseerde om te plassen tijdens het douchen, om water te sparen?
“Dat
was een GroenLinks-wethouder ergens in het noorden. Dat vond niet
iedereen een even fris idee. Ik doe die emmer. Ik zie in de krant vaak
van die lijstjes staan met snelle milieuvriendelijke oplossingen. Alles
wat daarop staat, doe ik al. ‘Doe je wasdroger weg’. Nooit gehad, wij
hebben gewoon een rekje. ‘Doe je auto weg’. Nooit gehad. ‘Isoleer je
huis’. Ons huis is van 2003. ‘Eet geen vlees’. Doe ik al sinds mijn 13de
niet. “Ik reis natuurlijk wel veel. Daar is mijn
voetafdruk stevig, laten we er niet omheen draaien. Ik compenseer dat
wel, maar compenseren is een soort van katholieke aflaat.”
U komt uit een links nest. Nu willen pubers zich nog wel eens afzetten tegen hun ouders. Nooit die behoefte gehad?
“Nee,
nooit. Mijn ouders waren ook niet politiek actief hè, ze waren
maatschappelijk actief. Ik ben warm en maatschappelijk bewust opgevoed
en het is nooit in me opgekomen dat je anders zou moeten leven.”
Hoe vierden jullie vroeger Kerstmis thuis?
“Mijn
ouders zijn katholiek opgevoed en zijn van hun geloof gevallen in de
jaren zeventig. Maar daar bleven natuurlijk culturele dingen van hangen.
Wij vierden het vooral op kerstavond, dat was een soort ceremonie die
voor mijn ouders misschien in de plaats kwam van de verplichte nachtmis.
Mijn moeder bakte een cake of een tulband, en mijn vader pakte zijn
blokfluit uit de kast en daar speelde hij kerstdeuntjes op. En dan
draaiden we zo’n plaat van Herman van Veen met kerstliederen. “We
hadden een boom met gekleurde lichtjes, die hadden we nog van oma
gekregen. Die heb ik nooit gekend want ze overleed vlak voor ik geboren
werd. Gekleurde lichtjes, want dat vonden de kinderen zo leuk. Nou, zo
dus. Er lag wel een pakje onder de boom maar we vierden Sinterklaas, dus
daar lag dan een pak nieuwe viltstiften of zo. “We
hadden een kerststalletje, en daar gooiden we dan Vim overheen bij
wijze van sneeuw (voor de jongere lezertjes: Vim is een oud merk
schuurpoeder, later werd dat Jif, en nog weer later Cif, red.). Wist ik
veel, als kind, dat het in Bethlehem niet sneeuwde. En dan zong mijn
moeder ‘En het sneeuwde, en het vimde, en het was er zo koud’.”
En dit jaar?
“Dit
jaar zijn we voor het eerst weer eens thuis. Mijn vriend en ik gingen
de laatste jaren eigenlijk altijd een week weg, naar de randen van
Europa, naar de zon. Met dit werk is weg zijn eigenlijk de makkelijkste
manier om te ontspannen. Thuis krijg je toch weer verplichtingen. Dus
dan zaten we meestal met z’n tweeën in een huisje en dan kookte ik
spaghetti.”
Wat wordt in het nieuwe jaar uw laatste klus voor het Europees Parlement?
“Ik
heb nog even een nieuw dossier erbij gepakt; ben namelijk rapporteur
over de terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers. Die richtlijn moet
worden herzien, tenminste dat willen de lidstaten graag. Vervolgens
heeft de Europese Commissie een labbekakkerig stukje wetgeving
afgeleverd waarvan niemand kan inzien wat de consequenties zijn. “Nu
is het terugsturen van afgewezen asielzoekers niet het meest favoriete
onderwerp bij de Groenen. Genoeg collega’s hebben gezegd: dit is een
lose-lose-situation. Als je goed functionerende wetgeving maakt, worden
er meer mensen uitgezet dan nu. Dat vindt niet iedereen in onze
achterban een goed idee. Maar ik dacht: ik ga toch weg, ik durf dat wel
aan. Ik vind ook dat asielbeleid niet zonder terugkeerbeleid kan. Laat
mij er dan maar eentje schrijven waarvan ik denk dat hij deugt. Ik wil
graag een mooi stuk wetgeving achterlaten waarin je met respect voor
alle internationale regels tot een humaan terugkeerbeleid kunt komen.
Dus dat ga ik nog even doen.”
Judith Sargentini
Judith
Sargentini (Amsterdam, 1974) is een verre nazaat van Giovanni Domenico
Sargentini, een Italiaanse gipsgieter uit Bozzano die zich in de tweede
helft van de negentiende eeuw vestigde in de Jordaan. Ze studeerde
geschiedenis en specialiseerde zich in democratie en totalitaire
regimes. In 1999 werd Sargentini voor GroenLinks duoraadslid in de
Amsterdam, vanaf 2006 was ze fractievoorzitter. In die tijd was ze ook
actief voor het Nederlands Instituut voor Zuidelijk Afrika. Vervolgens
werd ze tot twee keer toe gekozen in het Europees Parlement: in 2009 en
2014. Ze speelde een grote rol in de totstandkoming van wetgeving over
onder meer conflictmineralen en het tegengaan van witwaspraktijken.
Grote bekendheid kreeg ze dit jaar met haar rapport over de rechtsstaat
in Hongarije. Sargentini woont in Amsterdam met haar vriend.
Judith Sargentini hoopt dat de regeringsleiders van de EU
doorbijten als ze de Hongaarse regering aanpakken. Ze vermaakte zich als
kind prima bij demonstraties tegen kerncentrales en kruisraketten. Ze
gaat zich bezinnen op haar toekomst en gaat daarom ook maar eens met
haar moeder op vakantie.
In de bar van het ledenrestaurant in
het Europees Parlement in Straatsburg komt de stem van Judith
Sargentini slechts moeizaam op gang. Ze hoest, klinkt wat schor. ‘Ik ben
te ver gegaan’, antwoordt ze op de vraag hoe dat kan.
Een dag voor het interview was ze al
om acht uur ’s morgens in Brussel bij de Raad van de Europese Unie,
waarin ministers van de 28 EU-lidstaten zitting hebben. Sargentini gaf
er een toelichting op haar Hongarije-rapport. In september nam het
Europees Parlement het rapport met tweederdemeerderheid aan. Er staat in
dat de Hongaarse regering van premier Viktor Orbán de democratie en de
rechtsstaat ernstig aantast. Nu moeten de 28 EU-lidstaten besluiten over
een zogenoemde artikel 7-procedure, die ertoe kan leiden dat Hongarije
zijn stemrecht in de Europese Unie verliest.
Sargentini merkt dat haar rapport de
EU-regeringsleiders hoofdpijn bezorgt. ‘Als de politieke wil er niet is
om door te pakken, gaan ze zich achter procedures verschuilen – dat zie
je nu gebeuren. Maar ze hebben de problemen zelf in de hand gewerkt,
want al sinds het aantreden van premier Orbán, in 2010, kijken ze weg.
Dan gaat het vanzelf van kwaad tot erger.’
schrik
De brede steun voor Sargentini in het
Europarlement leverde haar een bijnaam op: de schrik van Orbán. De wraak
van de premier is bitter: in krantenadvertenties en regeringsvideo’s
wordt Sargentini consequent afgeschilderd als die communistische vrouw
die niets anders wil dan de Hongaren hun soevereiniteit afpakken.
Bepaald niet afgeremd door deze
campagne gaan sommige journalisten en types op sociale media nog verder:
geregeld klinkt de aansporing om Sargentini fysiek aan te vallen.
Daarom werd ze al eens beveiligd in het Europarlement. Vanwege haar
voornaam, Judith, weet ze ook wat het is door antisemieten te worden
uitgescholden.
‘Dit heb ik niet gezocht’, zegt de GroenLinksparlementariër met gevoel voor understatement. Ja, het is eervol dat Nederlandse media veel aandacht aan haar rapport besteden. En ja, de brede steun in het Europarlement is een ‘enorme opsteker’ voor Hongaren die bezorgd zijn over hun land. ‘Maar de Hongaarse regering doet alsof er sprake is van één vrouw, terwijl ik toch echt twee derde van het parlement vertegenwoordig. De regering-Orbán speelt op de vrouw en probeert de uitspraak van het parlement heel klein te maken. Onzin natuurlijk.’
Hoe zwaar is het om zo persoonlijk te
worden aangevallen? ‘Het is heel vervelend.’ Dan met Amsterdamse
tongval: ‘Ik ga dus effe niet naar Hongarije.’
Nou ja, misschien nog wel een keer als
parlementariër, omdat ze dan beveiligd kan worden. ‘Maar een weekje
zwemmen in het Balatonmeer zit er nu niet in. Jammer, want Hongarije is
een mooi land en ook als historicus kom ik er graag. Mijn gezicht is
inmiddels zo bekend, dat ik zelfs in Brusselse supermarkten door
Hongaren wordt herkend.’
Dat is meer dan vervelend.
‘Ja. Feitelijk word ik door de
regering van een EU-lidstaat beperkt in mijn bewegingsvrijheid.
Bovendien wordt op deze manier het Europarlement als instituut
geïntimideerd. Stel dat er nog eens tegen een lidstaat opgetreden moet
worden, dan zullen sommige parlementariërs wel twee keer nadenken
voordat ze in actie komen.’
Ligt u wakker van de persoonlijke aanvallen?
‘Nee, ik slaap best goed. Oproepen op
sociale media om mij wat aan te doen, zie ik niet meer, want veel van
die internetgekkies negeer ik. De Nederlandse regering weet van mijn
veiligheidssituatie. Na de Europese verkiezingen, in mei, ben ik echter
weer ambteloos burger, want ik stel me niet herkiesbaar. Hoe gaat het
dan met mijn veiligheid?’
Is dit het waard?
‘Ja. En ik krijg ook veel steun, hoor.
Onlangs werd ik in Brussel aangesproken door een opgetogen Hongaar die
een selfie met mij wilde maken. Kort daarop zei een Hongaarse vrouw in
het Amsterdamse Sportfondsenbad tegen mij: ‘‘Mijn vriend heeft twee
dagen geleden in Brussel een selfie met u gemaakt. Mag ik u ook
hartelijk bedanken?’’ Een Hongaarse caissière bij een Hema in Utrecht
deed onlangs hetzelfde.’
Italië
De Nederlandse Europarlementariër met
de Italiaanse achternaam (gipsgieter Giovanni Demenico Sargentini
vestigde zich in de tweede helft van de negentiende eeuw vanuit Italië
in de Amsterdamse Jordaan) is van huis uit historicus. Ze studeerde in
de jaren negentig, toen in Europa (Joegoslavië) een verschrikkelijke
oorlog woedde. Dat maakte die studie extra actueel.
Geschiedenis vond Sargentini het
leukste vak op school. Antropologie, sociologie en politicologie
overwoog ze ook, maar omdat de Universiteit van Amsterdam hiervoor
wiskunde in het vakkenpakket vroeg, vielen deze af. Aan het einde van
haar studie specialiseerde Sargentini zich in democratie en totalitaire
regimes – Viktor Orbán had dus kunnen weten wie tegenover hem stond.
‘Ik schreef een kleine scriptie over
het tot stand komen van democratieën in Europa tussen de beide
wereldoorlogen’, vertelt Sargentini, terwijl ze een tabletje slikt tegen
de keelpijn. Voor een uitgebreidere scriptie dook ze in de opmerkelijke
politieke levensloop van Gerrit van Burink, een journalist en
onderwijzer die honderd jaar geleden actief was in de communistische
partij van Nederlands-Indië, raadslid werd in Rotterdam en uiteindelijk
in oktober 1940 lid werd van de NSB.
Na haar studie werd Sargentini
duoraadslid voor Groenlinks in Amsterdam en ging ze werken voor het
Nederlands instituut voor Zuidelijk Afrika, een linkse
ontwikkelingsorganisatie die nu als ActionAid door het leven gaat.
De conclusie dringt zich op dat
linkse betrokkenheid u met de paplepel is ingegoten. Waren studie en
beroepskeuze vruchten van uw opvoeding?
‘Ja, dat denk ik wel. Hoewel mijn
ouders nooit lid zijn geweest van een politieke partij, leefde mijn
vader wel heel bewust. Zijn vader was in Amsterdam brouwer bij Amstel
Bier en zijn moeder was al heel vroeg erg ziek, zodat mijn vader enig
kind bleef. Hij schoolde zichzelf, werd onderwijzer aan een lagere
school in Amsterdam en uiteindelijk directeur. Hij was een principiële
man; wij hadden geen auto en deden alles met het openbaar vervoer. Mijn
vader kende de boekjes met de bustijden en de treinenloop zo’n beetje
uit zijn hoofd. Al die boekjes stonden ook bij ons thuis op een plank.
Hij wist soms precies hoe we moesten reizen, zonder in de trein of bus
te hoeven staan.’
Geen auto. Was dat vanwege zorg voor de schepping?
‘Nou, schepping … Dat was geen woord
dat bij ons thuis in Buitenveldert veel werd gebruikt. Wij waren wel
actief bij het Nivon, een natuurbeweging met socialistische wortels. In
die linkse traditie waren mijn ouders helemaal niet opgegroeid, maar
daar vonden ze in de jaren zeventig – toen de bewustwording over natuur
en milieu groeide – wel hun thuis.’
demonstraties
Bij deze maatschappelijke
betrokkenheid hoorde dat de Sargentini’s – Judith heeft nog een broer –
in de jaren tachtig meeliepen met demonstraties. Tegen kernenergie,
tegen kruisraketten, tegen bezuinigingen op het onderwijs – de appel is
niet ver van de boom gevallen.
De kleine Judith vond die
demonstraties ‘hartstikke leuk’. En als Sargentini er nu aan terugdenkt,
vindt ze het ook niet meer dan normaal dat haar ouders hun kinderen
meenamen. ‘Wanneer je een overtuiging hebt, dan voed je je kinderen
daarin toch op? Ouders die echt staan voor iets, willen hun waarden
doorgeven.’
Bovendien is het niet gek om je
kinderen mee te nemen, wanneer je iets gaat ondernemen. ‘Ik herinner mij
die demonstraties als gezellige wandelingen met heel enthousiaste
mensen. Een festiviteit! Mijn ouders wisten trouwens ook álles leuk te
maken; mijn vader was niet voor niets onderwijzer. Zo heb ik elk
bosmuseum in Nederland wel een keer gezien en dat vond ik helemaal niet
erg.’
Zoals kinderen van kerkelijke ouders op vakantie alle kathedralen moeten bekijken …
‘O, maar dat deden wij ook. Kerken
bezochten we ook rond Kerstmis; dan gingen we kijken naar kerststallen.
Die hadden wij thuis ook. Zo had mijn vader een kerststal van Dick Bruna
gefiguurzaagd en maakten mijn broertje en ik van Playmobil onze eigen
stalletjes. Vim (een schoonmaakpoeder, red.) werd onze sneeuw, want
uiteraard had het in Bethlehem gesneeuwd. We hadden ook figuren van de
drie koningen en die werden elke dag een stukje dichter bij de stal
gezet. Op 6 januari waren ze dan binnen.’
Hoorde bij die aandacht voor kerststallen ook kerkbezoek?
‘Nee, mijn ouders zijn gaandeweg van
hun geloof gevallen. Toen mijn vader mij na mijn geboorte ging
inschrijven bij de gemeente Amsterdam, zei de gemeenteambtenaar: ‘‘Ik
zie dat u en uw vrouw als rooms-katholiek zijn ingeschreven. Wilt u dat
voor uw dochter ook?’’ Toen zei mijn vader: ‘‘Nee, dank u wel.’’ Waarop
de ambtenaar zei: “We kunnen u uitschrijven, hoor.’’ Dat werd meteen
geregeld. Mijn moeder heeft dat later ook gedaan.’
katholieke enclave
In huize-Sargentini werd de Volkskrant
gelezen, een van oudsher roomse krant, die – zoals Sargentini het noemt
– ‘met mijn ouders is meegeëmancipeerd’. De Sargentini’s waren
‘katholiek in Amsterdam’. Wat dat betekende? ‘Wij waren katholiek
vanwege het Italiaanse bloed in de familie en daarmee voegden we ons in
de oude katholieke enclave van Amsterdam. De oma van mijn moeders kant
kwam uit Beverwijk, dat ook zo’n enclave kende. Ik ben dus opgevoed door
Amsterdamse katholieken. Die weten heel slecht wat er in de Bijbel
staat, maar ze zijn wel van: kom binnen, schuif maar aan tafel; er zit
geen deksel op de koektrommel.’
Sargentini snapt dat sommige politici
lid zijn van een christelijke partij, maar ze gelooft niet ‘dat het veel
uitmaakt’ door welk religieus boek iemand zich laat inspireren. ‘In
Amsterdam heb ik als gemeenteraadslid prima samengewerkt met de
protestantse diaconie, die vanuit een christelijke grondslag veel deed
voor de opvang van ongedocumenteerden. Dat is een progressieve vorm van
christendom die heel dicht bij mijn humanisme ligt. Als het streng in de
leer wordt, haak ik af.’
Wat is dat, streng in de leer?
‘Laat ik even teruggaan naar Viktor
Orbán: als christelijke politicus perkt hij het individu en individuele
vrijheden te veel in. Daar kan ik niets mee. Nee, hij is geen positieve
reclamezuil voor het christendom, maar er zijn veel mensen die geen
reclame zijn voor hun religie of overtuiging. Neem van mij aan: er zijn
ook een heleboel vervelende atheïsten.’
’s avonds doorwerken
‘Ik heb me over de kop gewerkt.’
Sargentini zegt het als ze uitlegt
waarom ze slecht bij stem is. In een recent interview zei ze zich niet
goed te kunnen voorstellen dat sommige mensen ’s avonds naar de film
gaan. Zelf werkt ze ’s avond door, zeker als ze in Brussel of
Straatsburg is. Eten kan ook heel goed uit de koelkast.
Waarom zij zo hard werkt? Zonder veel nadenken volgt het antwoord meteen: ‘Omdat er nog zo veel te doen is.’
En dan is er nog die andere valkuil:
‘Ik ben nu negen jaar Europarlementariër. Ik beheers het vak en hoe
beter dat gaat, des te meer je in een uur kunt en des te meer anderen
van je vragen. Dan groeit het werk. En omdat ik door ervaring steeds
efficiënter word, neem ik nog wat werk aan. Totdat er opeens niks meer
bij kan.’
Is dit een reden dat u zich niet beschikbaar stelt voor nog eens vijf jaar Europarlement?
‘Als Europarlementariër heb je elke
vijf jaar automatisch een herijkingspunt en ik zie mezelf dit niet nog
eens vijf jaar doen. Ik merk ook dat het moeilijker wordt mijzelf te
motiveren. Als ik in dit vak een sabbatical van een jaar had kunnen
nemen, had ik dat gedaan. Wat ik doe, vind ik namelijk erg leuk en ik
kan het ook goed. Rationeel ben ik er al een tijdje dat ik stop,
emotioneel heeft het wat langer geduurd. Ik heb een jaar gedubd, want
het is heel tof werk, waarin je bovendien invloedrijk bent. ’
Wat nu?
‘Ik ga doen waarvoor ik in alle drukte
geen tijd heb: bezinnen. Daar hoort bij dat ik met mijn moeder op
vakantie ga en een lange wandeling maak. En misschien ergens stage
lopen. Ik zou best bij een niet-gouvernementele organisatie aan de gang
willen gaan, want maatschappelijke betrokkenheid is een rode draad in
mijn leven. Ik ben opgevoed met het idee dat je wel nuttig moet zijn.
Dat zit er diep in. Als kind van een onderwijzer heb ik ook meegekregen
dat je altijd moet kijken hoe het met de groep gaat. En ik wil weer eens
een tijdje op de fiets naar mijn werk kunnen gaan. Ja, daar zie ik naar
uit.’
Waar bent u trots op? Is de steun voor uw Hongarije-rapport de kers op de taart?
‘Natuurlijk ben ik blij dat het
Europees Parlement dat rapport heeft aangenomen, maar ik ben er ook
trots op dat door mijn inspanningen een Europese richtlijn tegen het
witwassen van crimineel geld is aangenomen. Er was veel tegenwerking –
ook van regeringen in EU-lidstaten – en het is me tóch gelukt. Heel
tevreden kijk ik eveneens terug op wetgeving tegen handel in
conflictmineralen; de grondstoffen waarmee oorlogen worden gefinancierd.
Ik heb deze drie successen stuk voor stuk voor de poorten van de hel
weggesleept en elke keer zeiden mensen: ‘‘Dat gaat die Sargentini nóóit
lukken.’’ Maar ik redde het wél.’
Politiek inzicht, dat hielp. Maar er was meer. Sargentini zegt het nog één keer: ‘Gewoon hard werken.’ ◆
einde aan politieke loopbaan
Judith Sargentini werd op 13 maart 1974 geboren in Amsterdam. Ze groeide op in de wijk Buitenveldert.
Na de Montessorischool studeerde Sargentini geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
Na haar afstuderen in 1999 werd Sargentini duoraadslid voor GroenLinks in Amsterdam. In 2006 werd ze fractievoorzitter.
In 2009 werd Sargentini voor GroenLinks gekozen in het Europees
Parlement en in 2014 volgde een herverkiezing. Afgelopen najaar maakte
Sargentini bekend zich bij de verkiezingen van komend voorjaar niet
herkiesbaar te stellen.
Sargentini woont samen met haar vriend in Amsterdam. Ze hebben geen kinderen.
GroenLinkser Judith Sargentini (44) triomfeerde tegen Viktor Orbán, de sterke man van Hongarije, en werd volksvijand nummer één van de Oost-Europeanen. Na 10 jaar in de Amsterdamse gemeenteraad en 10 jaar in het Europarlement is het even genoeg. ‘Eerst maar eens een stukje wandelen.’
Judith Sargentini Beeld Hanna Snijder
Op
haar telefoon laat Judith Sargentini een foto zien van een demonstrant
in Boedapest. Köszönjük Sargentini staat er op het grote rode bord dat
hij in de lucht steekt – bedankt Sargentini. Dat maakt veel goed.
Ze tuurt bedroefd naar het schermpje. “Naar Hongarije hoef ik de komende jaren niet op vakantie,” zegt ze zacht.
Tien
jaar lang vertegenwoordigde Sargentini haar partij GroenLinks in de
Amsterdamse gemeenteraad, maar haar grote triomf viert ze in Europa.
In
het Europarlement werd ze vorige maand toegejuicht, nadat ze twee derde
van haar collega’s had weten te scharen achter een strafprocedure tegen
de autoritaire Hongaarse premier Viktor Orbán.
Ongekend, zelfs
de christendemocraten, die met Orbáns Fideszpartij in één fractie
zitten, steunden Sargentini. De beschuldigingen liegen er dan ook niet
om: de Hongaarse regering lapt de democratie en de rechtsstaat aan haar
laars.
Corruptie heerst, de persvrijheid en de onafhankelijke
rechter staan onder druk, terwijl Orbán zich bezondigt aan het
organiseren van xenofobe en antisemitische campagnes.
Voor het eerst trekt het Europarlement een streep in het zand.
Maar
er is een keerzijde: op de Hongaarse televisie verschijnt nog dagelijks
haar beeltenis als erkend vijand van het Hongaarse volk, samen met die
van de Joodse Amerikaans-Hongaarse filantroop George Soros en die van
Guy Verhofstadt.
“Ongegeneerde
Postbus-51-spotjes,” zegt Sargentini. “Onafhankelijke journalisten in
Hongarije hebben uitgezocht dat de regering van Orbán er 18 miljoen euro
voor heeft uitgetrokken. In werkelijkheid is het alvast een
Fideszcampagne voor de Europese verkiezingen van volgend jaar.”
Kranten
in Hongarije publiceren het ene na het andere verhaal over de
Amsterdamse parlementariër, soms wel vijftien artikelen per dag.
Gefundenes Fressen: dat ze zou worden betaald door miljardair Soros –
haar verslag over de toestand in Hongarije wordt inmiddels het
Soros/Sargentini-rapport genoemd.
Dat ze slechts uit is op wraak omdat het land geen migranten wil toelaten. Dat ze haar studie niet eens heeft afgemaakt.
Met een sip gezicht: “Potverdrie, dat heb ik wél. Ik ben een keurige historicus.”
Voelt u zich bedreigd? “Het
zijn de voorlichters van de regering die dit soort leugens verzinnen.
Die houden het nog een beetje netjes, maar uiteindelijk kom je terecht
bij het trollenleger en dan komt er van alles.”
“Pas had iemand
bedacht dat Judith een Joodse naam is. Dus dan ben je opeens een Joodse
hoer die door haar knieën geschoten moet worden. In het parlement liep
er beveiliging mee, zolang er journalisten uit Hongarije in het pand
waren. Geen Europees land zo agressief als Hongarije.”
Heeft u Orbán nog gesproken? “Hij
had zichzelf uitgenodigd in het parlement, maar kwam pas binnen met
zijn gevolg toen we al begonnen waren. Het was een spel. Het was
intimidatie. Ik dacht: dat kan ik ook.”
“Na afloop stond er een
heel rijtje extreemrechtse parlementariërs klaar voor een selfiemomentje
met Orbán. Ik heb me naar voren gedrongen om hem zichtbaar de hand te
schudden.”
Ik zie dat u daarvan geniet. “Het ging met trillende benen, maar als hij zich had afgewend, had ik ook gewonnen.”
Philippe Lamberts, duo-voorzitter van De Groenen in het parlement, zei: vroeger was Orbán mijn held. “Vroeger
was Orbán een veelbelovende, jonge, actieve, liberale leider die het
opnam tegen de communisten. Zijn opleiding is door Soros betaald, heel
grappig. Ik heb Soros trouwens nooit ontmoet hè. Voordat iemand daar
weer over…”
Hoe heeft Orbán zo kunnen ontsporen? “Ik
denk dat het hem vooral om de centen gaat, maar ik wil het niet
persoonlijk maken. Het gaat over een regering die zich niet aan
democratische standaarden houdt.”
Sargentini is een telg uit een
oude Amsterdamse familie. Zesde generatie. Journalist Dick Schaap
schreef vijftien jaar geleden de familiekroniek Figuristi Sargentini,
waarin hij de weg terugvond naar Giovanni Domenico Sargentini, een
Italiaanse gipsgieter uit Bozzano, die zich in de tweede helft van de
negentiende eeuw vestigde in de Jordaan.
Judith Sargentini Beeld Hanna Snijder
“Domenico
had twee zonen,” zegt ze. “Petrus en Johannes. Toen zijn vrouw
overleed, nam Petrus de benen naar Leeuwarden en gingen zijn kinderen
naar het weeshuis. Dat is mijn kant van de familie: de zwarte schapen.”
“Eén
van de kinderen van Petrus is Dirk, de vader van mijn opa. Aan de
andere kant, de kant van Johannes, zit het succes. Dat zijn die
loodgieters die je door de stad ziet rijden. Daar zit bijvoorbeeld ook
de stadsbouwmeester tussen die de Sandbergvleugel van het Stedelijk
Museum heeft ontworpen.”
Giovanni Domenico integreerde zo goed, schreef Schaap, dat bij zijn naasten het vermoeden rees dat hij iets te verbergen had. “Dat
boek was een eyeopener. Ik had me mijn afkomst nooit zo gerealiseerd,
ook al omdat ik eruitzie zoals ik eruitzie. Mijn opa, die brouwmeester
was bij de Amstel Brouwerij, kon je nog wel voor Italiaan verslijten,
maar mijn vader had dezelfde blonde krullen als ik.”
“Mijn moeder
vertelde wel dat ze in de jaren zeventig briefjes schreef om aan een
woning te komen en zich in allerlei bochten wrong om de huisbaas te
overtuigen dat hij echt te maken had met een familie van gezonde witte
Nederlanders. Haar ouders hadden een kruidenierswinkel in de
Surinamepleinbuurt.”
Hadden Italianen zo’n slechte naam? “Blijkbaar.
Toen ik nog in de Amsterdamse gemeenteraad zat, werd ik aangesproken
door Gonny van Oudenallen van Mokum Mobiel, die het had over
messentrekkende Italianen.”
“Ik snapte helemaal niet dat dat
over mij ging, maar Thijs Reuten van de PvdA, wiens vader Italiaans is
en die er nog heel dicht op zijn afkomst staat, ontplofte bijkans.
Hahaha.”
“Nou ja, zo nu en dan is het best handig. Als je voor
het eerst met mij afspreekt mis je me omdat je naar een ander type
zoekt, maar als je het eenmaal doorhebt, vergeet je dat meisje met die
niet-sporende achternaam niet meer.”
Voelt u uw lange Amsterdamse familiegeschiedenis? “Je
kunt aan me horen dat ik Amsterdams ben. Buiten de stad vinden de
mensen dat geen beschaafd accent. Die vinden mij een viswijf. Ik heb een
stevig geluid. Laten we wel wezen: ik ben een kleine vrouw met een
schelle stem.”
In het debat sta je dan bij voorbaat met 0-1 achter. “Zeker als ik me kwaad maak.”
Heeft u daar weleens wat aan proberen te doen? “Qua
stemtraining? Ik heb allerlei trainingen gedaan, maar die niet. Er zijn
grenzen. Mensen moeten er maar aan wennen dat vrouwen gewoon een hoger
stemgeluid hebben en dat emotie op een andere manier doorkomt dan bij
mannen.”
U stond in de Amsterdamse Stopera niet bepaald bekend om uw subtiliteit. “Ja
zeg, ik was 25 toen ik daar begon. Ik ben nu 44, ik heb in de
tussentijd echt wel geleerd dat je niet overal meteen bovenop moet
springen. Achter de schermen ben ik altijd enorm effectief geweest.”
U bent van de school: ik zal het u nog één keer uitleggen, ook als iemand het gewoon oneens is met u. “En?”
Heeft u dat van uw vader, onderwijzer en oud-directeur van de Theo Thijssenschool? “Eerder van mijn moeder. Die heeft het hart op de tong.”
In
2015 kreeg u het nogal voor de kiezen vanwege een tweet waarin u stelde
dat het hysterisch was om te veronderstellen dat IS-strijders op
vluchtelingenbootjes naar Europa komen. “Ik had het woord hysterisch niet moeten gebruiken.”
Maar verder staat u er nog wel achter? “De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding zei zelf: jongens het is niet zo.”
Later bleek het wel zo te zijn. “Maar
toen niet. Waar het mij om ging, was dat werd gesuggereerd dat die
boten vol zaten met terroristen. De manier waarop ik het opschreef, was
alleen niet handig.”
“Blijkbaar had ik mezelf niet scherp genoeg
in de hand en wilde ik een keer iemand lik op stuk geven: hou eens op
met je vreemdelingenhaat.”
U bent in Europa vicevoorzitter van de commissie voor terrorismebestrijding. “Dat
ben ik pas sinds vorig jaar. Maar kijk: van Mohammed Bouyeri, die Theo
van Gogh vermoordde, tot aan de aanslagplegers op het Joods Historisch
Museum in Brussel en die op de boulevard van Nice, het waren allemaal
daders met een Europees paspoort of een langdurige verblijfsvergunning.”
“Je kunt
schijnveiligheid organiseren door al je tijd en geld te besteden aan het
plaatsen van hekken langs de grens, maar beter is het om ons de vraag
te stellen: hoe komt het dat mensen die hier zijn geboren of al heel
lang wonen tot zulke actie overgaan?”
“Als het gaat om asiel en
migratie moeten we ook eens ophouden het probleem te versimpelen tot een
gat in de grens. Daar gaat het helemaal niet om. Die mensen komen om
een reden.”
“Verschrikkelijk frustrerend, maar als
Europarlementariër kan ik alleen nog proberen de pijnlijkste stukjes van
het vluchtelingenbeleid een heel klein beetje te verzachten.”
Op televisie was te zien hoe u na het Hongarijedebat wat ongemakkelijk een staande ovatie van het parlement in ontvangst nam. “Je kunt toch moeilijk je armen in de lucht steken.”
Vond u het moeilijk uzelf in de plooi te houden? “Veel
mensen vonden dat ik mezelf niet in de plooi heb gehouden. Ik heb
alleen even mijn hoofd in mijn handen gelegd, maar ik heb me onvoldoende
gerealiseerd dat die camera voortdurend op mijn smoel stond.”
“Sommigen
vonden het niet netjes dat het parlement zich zo liet gaan. Ik vond het
juist goed voor al die Hongaren die blij zijn met wat is gebeurd.”
Hongarije
en Polen, waartegen ook een procedure loopt, hebben aangekondigd dat ze
elkaar straks in de Europese Raad met een veto steunen om
strafmaatregelen tegen te houden. “Dat weten we al heel lang.”
Maakt u dat niet cynisch? “Moet ik nu zeggen: het heeft toch geen zin?”
U heeft aangekondigd na deze periode te vertrekken. “Maar
dat is niet omdat ik niets zou hebben bereikt, want ik weet namelijk
heel goed wat ik wél heb bereikt. Ik heb heel aardige wetgeving over
conflictmineralen voor elkaar gekregen, mineralen die worden gebruikt om
oorlogen mee te financieren. En daarna heel mooie wetgeving tegen
witwassen.”
“Mijn punt is: ik heb straks tien jaar in het
Europarlement gezeten en daarvoor tien jaar in de gemeenteraad. Je moet
wel een beetje fris blijven. Het gebeurt me iets te vaak dat ik denk:
hebben we al geprobeerd, werkt niet. Ik kan het op routine nog heel lang
volhouden, maar verzin ik dan nog iets nieuws? Neem ik nog een
initiatief?”
Ziet u het vaak: politici die te lang blijven? “Er
zijn er veel die zich het schompes werken, maar ik denk in Brussel ook
wel bij sommige politici: het is maar goed dat je ver van huis bent,
want dan hoeft niet iedereen te zien hoe je de kantjes ervanaf loopt.”
“Ik zag het mezelf gewoon niet nog eens vijf jaar doen. Het is nogal een ritme. Ik ben al negen jaar door de week van huis weg en vaak ook in het weekend.”
“In Brussel leid ik een erg simpel bestaan: ik werk tot laat door, dan haal ik wat Tupperware uit de vriezer en ga ik op tijd naar bed.”
Dat klinkt wel heel treurig. “Nee hoor, zo hou ik mezelf gezond. Het is heel aantrekkelijk om elke avond met anderen in een restaurant te zitten met een wijntje en een trijntje, maar als ik dat doe, kom ik op donderdagavond thuis bij mijn vriend en zeg ik het hele weekend geen boe of bah meer. Dat is niet leuk.”
Werkt u niet gewoon te hard? “Het is nog maar tot juli.”
Heeft u er veel voor moeten laten? “Ik zie mensen te weinig, maar ze pikken veel van me. Dat is fijn.”
U heeft geen kinderen. “Daar heb ik nooit zo’n behoefte aan gehad. Maar dat het hard werken is, dat klopt wel. Misschien is dat ook wel een reden om te denken: nu even wat anders, nu iets meer voor mezelf gaan leven.”
Verlangt u weleens terug naar de Amsterdamse gemeenteraad? “Ik denk er altijd aan als ik door de stad fiets. Dan zie ik die lelijke bult op de opera en denk: trekkenwand! De decorwanden hangen daarin. Dat moest moderner. We hebben daar als gemeente allejezus veel geld in gestopt.”
“Wist je dat er in Amsterdam nog steeds Sargentinibanen zijn? Ja, man. Toen in Den Haag de gesubsidieerde Melkertbanen werden opgeheven, hebben wij er hier tachtig gered in de culturele en welzijnssector.”
“Pas toen ik weg was, kwam ik erachter dat de sociale dienst die tot Sargentinibanen heeft gedoopt. Ik kom soms nog mensen tegen die zeggen: mevrouw Sargentini, ik heb uw baan.”
Uw broer vertelde dat uw ouders u al naar demonstraties meenamen toen hij vijf was en u zeven. “Vredesdemonstraties op Woensdrecht, de grote antikernwapendemonstratie van 1981 op het Museumplein in Amsterdam. We zijn er maar even geweest, want mijn moeder was een weekendje weg met vriendinnen en mijn vader wilde nog naar het natuurvriendenhuis in Wijk aan Zee. Die ging niet het hele weekend thuis zitten met ons als mijn moeder op stap was.”
Nee, hij sleepte u mee naar linkse demonstraties. “Nou en? Een kind gaat toch gewoon mee naar waar hij mee naartoe wordt genomen? Wat is daar mis mee? Ik had hele leuke ouders die overal een avontuur van maakten.”
“In de jaren tachtig demonstreerden we voor beter onderwijs. Als andere kinderen een dagje vrij hadden omdat er werd gestaakt, stond ik op het Malieveld voor een demonstratie van de onderwijsbond.”
Boos? “Helemaal niet. Ik moest op zondag ook mee met mijn moeder naar de handbalclub. Dat vond ik een stuk vervelender. Het had niet zo’n ideologische lading. Zij gingen erheen en wat doe je dan met de kinderen? Die neem je mee. Zo werkte dat.”
“Wij waren ook niet hardcore. Wij gingen naar demonstraties waar zo’n beetje heel Nederland heen ging als je een warm kloppend links hart had. Heel gezellig. Ik zat zelf bij de Nivon. Leuk: weekendjes weg, kampvuurtjes stoken en debatteren. Zo rolde ik in de politiek.”
Hoe kwam uw vader zo links? “Geen idee, ik kan het hem niet meer vragen, want hij is twee jaar geleden overleden. Van zijn vader had hij het niet. Hij was bewust, lid van Natuurmonumenten, Greenpeace, Wees Wijs met de Waddenzee. Wij hadden thuis geen auto. Wij gingen met rugzakjes op in het openbaar vervoer.”
“Als we naar familie gingen op Ooltgensplaat op Goeree-Overflakkee, gingen we vanuit Buitenveldert, waar wij woonden, eerst naar CS, dan namen we de trein naar Rotterdam en daar de metro naar Zuidplein om vervolgens een bus te pakken naar de plaats van bestemming.”
“Is dat zielig? Bij andere mensen kregen de kinderen ook vaker priklimonade. Daar kom je als kind best overheen, hahaha. Andere kinderen gingen op vakantie met de klapcaravan, wij vlogen naar Noorwegen.”
“Wij deden spannende dingen, zaten in het buitenland in de trein of strandden ergens in the middle of nowhere en moesten dan met het hele gezin liften omdat de bus toch niet kwam.”
Wat gaat de toekomst brengen als u straks het parlement verlaat? “Dat weet ik niet. Eerst maar eens een stuk wandelen.”
Alleen niet in Hongarije. “Nee, dat nog even niet.”
Beeld Hanna Snijder
Judith Sargentini 13 maart 1974, Amsterdam
1978-1986 Twaalfde Montessorischool, Amsterdam 1986-1992 Spinozalyceum (gymnasium), Amsterdam 1992-1999 Studie geschiedenis Universiteit van Amsterdam 1991-1992 Bestuurslid Dwars (jongerenorganisatie GroenLinks) en daarvoor actief bij de PSJG (jongerenorganisatie PSP) 1995-1996 Secretaris van de Landelijke Studenten Vakbond 1999-2009 (Duo-)gemeenteraadslid Amsterdam (vanaf 2006 fractievoorzitter) voor GroenLinks 2000-2007 Nederlands Instituut voor Zuidelijk Afrika 2007-2009 Consultant voor Eurostep 2009-heden Lid van het Europees Parlement (2009-2013 voorzitter GroenLinksfractie) 2018 Rapporteur over Hongarije voor het Europees Parlement
Judith Sargentini woont samen in Amsterdam-Centrum
Deel deze video met al je Hongaarse vrienden en vijanden: https://youtu.be/dlEQDvGMuEU Judith Sargentini is in Hongarije een van de bekendste Nederlanders. Ze is daar vooral bekend als staatsvijand omdat ze een kritisch rapport heeft geschreven over Hongarije. Zo beweert ze dat de Hongaarse regering de rechtsstaat afbreekt. De Hongaarse premier, Viktor Orbán, is woedend over haar onderzoek. Arjen Lubach remixt de actuele week in dertig minuten, laat ondergesneeuwde verhalen smelten en maakt brekend nieuws weer heel. Vanuit theater Bellevue in Amsterdam: Zondag met Lubach, zo goed als nieuws. #ZML Deze video komt uit uitzending 5 van seizoen 9 van Zondag met Lubach. #ZondagMetLubach is wekelijks te zien om 22.10 uur op #NPO3. https://www.vpro.nl/zondag-met-lubach…http://www.vpro.nl/zmlhttp://www.npo3.nl/zondagmetlubach
